Nieuwe kerkhofmuur gevonden
Het archeologische luik van de zone ten zuiden van de kerk is intussen in volle gang. Vooraf was het tracé voor de nieuwe riolering buiten de gekende kerkhofmuur gepland. Bij het openbreken van de bestrating bleek echter dat deze muur, die uit 1748 dateert, een oudere voorganger had. Het oorspronkelijke kerkhof was groter dan het historisch gekende en werd bij het archeologisch onderzoek dan ook, eerder onverwacht, aangetroffen. De begravingen in dit later opgegeven deel van de begraafplaats vrij mooi geordend en liggen naast elkaar, een heel ander beeld dan de begravingen die binnen de gekende ommuring werden aangetroffen en waar de graven door en op elkaar werden aangetroffen. Opvallend is ook de oriëntatie van de graven die mooi in een gebogen vorm de richting van de verdwenen muur lijken te volgen.
Voorlopig lijkt het erop dat de oorspronkelijke begraafplaats werd omgeven door een, waarschijnlijk droge, gracht. Later werd deze gracht opgevuld en werd een kerkhofmuur in natuursteen opgetrokken. Alle reeds aangetroffen begravingen bevinden zich binnen deze natuurstenen muur, vaak ook in de opvulling van de gracht. Van deze muur is voorlopig enkel geweten dat ze rond 1630 werd gerestaureerd en dus kan vermoed worden dat ze minstens enkele decennia ouder is. Onder het Heilig-Hartplein werd een bakstenen muur bovenop de restanten van de natuurstenen muur aangetroffen, het is op dit moment echter niet duidelijk of het de/een restauratie betreft of deel uitmaakt van de verdwenen 19de eeuwse bebouwing op de locatie van de huidige De Deckerstraat. Op de Markt, ten zuiden van de kerk is er een duidelijke splitsing. Waar de recentere baksteenmuur eerst nog bovenop de natuurstenen voorganger lijkt te liggen loopt de natuurstenen oudere versie duidelijk veel verder zuidelijk door en buigt de natuurstenen opvolger sneller af. Uit historische bronnen kan worden afgeleid dat deze inkrimping van het kerkhof en de bouw van een nieuwe muur zou dateren uit 1748. Dat betekent ook dat de graven die in januari werden aangetroffen op het oude kerkhofdeel minstens 277 jaar oud zijn.
In het verder verloop van de werken is het vermoeden dat het oude kerkhofdeel nog een flink deel westwaarts richting Zwaanstraat zal lopen. Hoe ver het uiteindelijk kwam, is voorlopig nog niet duidelijk, maar is een van de vragen die ook naar de verdere planning van de aanlegwerken zo snel mogelijk zal worden onderzocht.
De juiste dateringen en bouwfasen van de verschillende delen van de kerkhofmuren zal later worden onderzocht. Er werden meerdere stalen van bakstenen en natuurstenen ingezameld voor verder onderzoek. Mogelijk kunnen deze later ook gelinkt worden aan verschillende bouwfasen van de kerk zelf. Ook voor de gracht wordt nog naar verdere datering gezocht.
Skeletten
Passanten van de archeologische werken zagen waarschijnlijk al de verschillende skeletten die worden vrijgelegd. Bij het aantreffen van een graf worden de skeletten volledig vrij gelegd om bepaalde informatie te vinden. Hoe werd de persoon begraven? Was dat in een kist of eerder in een lijkwade? In welke positie werd het lichaam begraven? Handen op de borst, of naast het lichaam? Benen gestrekt of gekruist? Begravingen gebeuren immers in vele variaties die per periode durven verschillen. Verder wordt alles ook gefotografeerd en nauwkeurig ingemeten. Dit enerzijds ter registratie, maar ook om duidelijk plannen te kunnen maken en om bepaalde zaken op te meten voor het labo-werk. Vervolgens worden de skeletteen gelicht, gelabeld en verpakt.
In het labo worden alle skeletten later gewassen en nauwkeurig bestudeerd door een fysisch antropoloog die een kort rapport opstelt met extra informatie: het geslacht, ouderdom, postuur, eventuele ziektes, eventuele kwetsuren enzoverder. Deze zaken leveren extra informatie over de populatie van Zele doorheen de tijd en ook wie waar op de begraafplaats werd begraven. Zo werden onder het Heilig-Hartplein ook veel baby's en kinderen begraven terwijl die op de Markt nog niet werden aangetroffen.
Hoewel het archeologisch onderzoek beperkt is tot de stukken die door de nieuwe uit te voeren werken zullen worden verstoord, levert het uitgevoerde archeologisch onderzoek nieuwe stukken informatie aan die onze blik op de geschiedenis van Zele, en voornamelijk de begraafplaats, verder in het verleden richt dan eerder mogelijk was. Door de nieuwe archeologische informatie kunnen de gekende historische bronnen niet alleen worden gecontroleerd, ook vroeger was er wel al eens 'fake news', maar is het ook mogelijk om ze beter te interpreteren en duidelijk(er) te plaatsen.